Η 20η Ιουλίου του 1974 αποτελεί μία από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία του σύγχρονου Ελληνισμού. Στη τουρκική εισβολή με την κωδική ονομασία «Αττίλας», συμμετείχαν συνολικά γύρω στους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν.

Πέραν της οικονομικής καταστροφής, που προκάλεσε η εισβολή και η βίαιη μετακίνηση πληθυσμού, περισσότερα από 3.000 άτομα σκοτώθηκαν, ενώ περίπου 1.400 Ελληνοκύπριοι παραμένουν αγνοούμενοι. Η ‘Αγκυρα προχώρησε στον συστηματικό εποικισμό των κατεχόμενων περιοχών με παράνομους εποίκους και υποχρέωσε πολλούς Τουρκοκυπρίους να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη και αλλού. Έτσι, οι έποικοι υπερτερούν αριθμητικά των γηγενών Τουρκοκυπρίων.

Ας πάρουμε όμως συνοπτικά το χρονικό της τραγωδίας, με τις ημερομηνίες σταθμούς που οδήγησαν στην καταστροφή.

Το 1955 στην Κύπρο ιδρύεται η ΕΟΚΑ, στις τάξεις της οποίας υπήρχαν πολλοί αγνοί αγωνιστές. Στρατιωτικός αρχηγός ο Γεώργιος Γρίβας, ιδρυτής στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, της αντικομμουνιστικής Οργάνωσης Χ. Πολιτικός Αρχηγός ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.

Την ίδια περίοδο, στην τουρκοκυπριακή κοινότητα δημιουργούνται υπό τις εντολές της Άγκυρας μυστικές οργανώσεις όπως η Volcan και το 1957 εξελίσσονται στην ΤΜΤ, η οποία καλούσε σε αγώνα κατά των Ελληνοκυπρίων, καθώς οι τουρκοκύπριοι εναντιώνονται στην ένωση με την Ελλάδα, που πρσβεύει η ΕΟΚΑ. Ξεκινά η δράση του Ραούφ Ντεκτάς, εντός των εν λόγω οργανώσεων.

Τότε, χύνεται το πρώτο αίμα μεταξύ των δύο κοινοτήτων… Οι πρώτες διακοινοτικές ταραχές έφεραν το 1958 την αντιπαλότητα μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων σε ανοικτή ένοπλη σύγκρουση με νεκρούς και από τις δύο πλευρές.

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ ΚΑΙ ΛΟΝΔΙΝΟΥ

Ακολουθούν το 1960 οι Συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου, με βάση τις οποίες προβλεπόταν:

Δημιουργία ανεξάρτητου Κυπριακού κράτους με επίσημες γλώσσες την ελληνική και την τουρκική. Το κράτος αυτό είχε τρεις κηδεμόνες: τη Μ. Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία. Τα τρία κράτη κηδεμόνες εγγυούνταν την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, και αποκτούσαν το δικαίωμα να επεμβαίνουν από κοινού ή το καθένα χωριστά όταν αυτή απειλείται.

Αποκλεισμός οποιασδήποτε μερικής ή ολικής ένωσης του κυπριακού κράτους με κάποιο άλλο. Η Κύπρος θα διοικείτο με βάση το σύστημα της Προεδρικής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τις συνθήκες ο Πρόεδρος θα ήταν Ελληνοκύπριος και ο αντιπρόεδρος Τουρκοκύπριος. Ο Πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος είχαν δικαίωμα του βέτο για θέματα της εξωτερικής πολιτικής, των Ενόπλων Δυνάμεων, της ασφάλειας κλπ. Το Υπουργικό Συμβούλιο ατνίστοιχαθα αποτελούνταν από επτά Ελληνοκύπριους και τρεις Τουρκοκύπριους.

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΑΤΣΕΣΟΝ

Το καλοκαίρι του 1964 η κυβέρνηση Παπανδρέου, συμφωνεί με τις ΗΠΑ για αναζήτηση λύσης εκτός του πλαισίου του ΟΗΕ με έμμεσο ελληνοτουρκικό διάλογο και διαιτητή τον πρώην Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Ντιν Ατσεσον, που προτείνει θέσεις με φόντο τη διχοτόμηση.

Τα δύο σχέδια:

Σύμφωνα με το πρώτο προβλεπόταν παραχώρηση στην Τουρκία της χερσονήσου της Καρπασίας για τη δημιουργία κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλιζόταν ότι δε θα χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως εφαλτήριο για επίθεση εναντίον της από τους Έλληνες. Επίσης προέβλεπε προνόμια αυτοδιοίκησης σε ορισμένες περιοχές στους Τουρκοκύπριους. Το δεύτερο σχέδιο προέβλεπε εκμίσθωση της Καρπασίας στην Τουρκία και παραχώρηση του Καστελλόριζου από την Ελλάδα στην Τουρκία.Τα δύο σχέδια απορρίφθηκαν από το Μακάριο, ενώ το δεύτερο και από την Τουρκία.

Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΟΒΑΣΗ

Τα τουρκικά αποβατικά σκάφη άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας, λίγο μετά τις 5 το πρωί της 20ης Ιουλίου. Η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν ανεξήγητα αργοπορημένη. Παρ’ ότι το ελληνικό Πεντάγωνο γνώριζε τις κινήσεις των Τούρκων, θεωρούσε ότι μπλοφάρουν.

Οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ, όταν κινητοποιήθηκαν άρχισαν να πολεμούν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Αριθμούσαν γύρω στους 12.000 άνδρες (ελληνοκύπριους και ελλαδίτες), υπό τη διοίκηση του ταξιάρχου Μιχαήλ Γεωργίτση.

Αργά το βράδυ, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εκδίδει το υπ’ αριθμόν 353 ψήφισμα, με το οποίο καλεί σε κατάπαυση του πυρός και σε αποχώρηση από την Κύπρο του «ξένου στρατιωτικού δυναμικού». Παρά την ομόφωνη έγκρισή του, αγνοείται από την Τουρκία, η οποία έχοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων επείγεται να εφαρμόσει πλήρως τα σχέδια της. Γενικά, η διεθνής αντίδραση κατά του «Αττίλα» είναι χλιαρή.

Την επομένη, 21 Ιουλίου, οι μάχες στην Κύπρο συνεχίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Στόχος των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο είναι να αποκόψουν τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας από το προγεφύρωμα της Κερύνειας. Οι Έλληνες στρατηγοί απορρίπτουν εισήγηση για επέμβαση στην Κύπρο, προβλέποντας αποτυχία του σχετικού εγχειρήματος. Δύο ελληνικά υποβρύχια που πλέουν προς την Κερύνεια διατάσσονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ”ΝΙΚΗ”

Η επιχείρηση “Νίκη” εκτελέστηκε τη νύχτα της 21/22 Ιουλίου 1974 και ήταν η μοναδική αποστολή μεταφοράς ενισχύσεων στην Κύπρο που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής.

Σε μια απέλπιδα προσπάθεια σταθεροποίησης της κατάστασης, η χούντα θεωρεί πως η αποστολή Ειδικών Δυνάμεων θα επιφέρει τακτικό πλεονέκτημα χωρίς να χρειαστεί να εμπλακεί επίσημα η Ελλάδα σε πόλεμο.

Μετά την ανεπιτυχή απόπειρα αποστολής της Β’ Μοίρας Καταδρομών με επιστρατευμένα αεροσκάφη της Ολυμπιακής Αεροπορίας, η Α’ Μοίρα Καταδρομών υπό τον Ταγματάρχη Γεώργιο Παπαμελετίου ενημερώνεται πως αντί για τα Δωδεκάνησα θα μεταφερθεί στην Κύπρο.

Μεταγωγικά αεροσκάφη Noratlas της Πολεμικής Αεροπορίας παραλαμβάνουν τους άνδρες και τον εξοπλισμό τους και κατευθύνονται προς την Λευκωσία. Η ελληνοκυπριακή φρουρά του αεροδρομίου δεν ενημερώνεται έγκαιρα και μόλις τα Noratlas προσεγγίζουν εξαπολύει εναντίον τους σφοδρό αντιαεροπορικό πυρ. Το αποτέλεσμα ήταν η κατάρριψη ενός (Νίκη 4) ενώ άλλα τρία προσγειώθηκαν με σοβαρές ζημιές. Σύνολο 4 αεροπόροι και 29 καταδρομείς φονεύθηκαν από φίλια πυρά ενώ άλλοι 10 καταδρομείς τραυματίστηκαν. Μετά τις ανωτέρω απώλειες η μάχιμη δύναμη της Α’ΜΚ ανέρχεται σε μόλις 279 άνδρες.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ

Στήριξη στους εισβολείς του Αττίλα το 1974 παρείχαν οι βρετανικές στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο, σύμφωνα με αποκαλυπτικό έγγραφο της εποχής. Τα παρακάτω καταγράφει στην αναφορά του ο τότε αρχηγός της Εθνικής Φρουράς υποστράτηγος Ευθύμιος Καραγιάννης για την ανάμειξη των Βρετανών.

– Τα πλείστα των Α/Φ των Τούρκων ανεφοδάζοντο με πυρομαχικά και καύσιμα εις την αγγλική βάση Ακρωτηρίου.

-Τούρκοι πιλότοι και χτυπημένα A/Φ αντικαθίσταντο εκεί και τα αγγλικά σήματα αντικαθίσταντο εκεί δι’ επικολλήσεως αυτοκολλήτου ταινίας με τουρκικά.

-Άνωθεν του τουρκοκυπριακού θύλακος της Λευκωσίας εθεάθη δις να υπερίπταται έν μέγα A/Φ μεταγωγικόν. Τούτο εφωτογραφήθη και εις την φωτογραφία εμφαίνονται τα αγγλικά σήματα.

Ο ΄΄ΦΑΚΕΛΟΣ΄΄ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Ο αποκαλούμενος ΄΄φάκελος της Κύπρου΄΄, ή μάλλον η δικαστική έρευνα και δίωξη των υπευθύνων, αποκλείστηκε με Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (αριθ. 45/7-3-75) από το πρώτο διάστημα της μεταπολίτευσης. Πριν ακόμα παρθεί η απόφαση αυτή, μέσα στις ΕΔ είχαν αρχίσει τα μέτρα για συγκέντρωση όλου του υλικού που αφορούσε «το δημιουργηθέν αρχείον εις τας αιθούσας Επιχειρήσεων Αρχηγείων Ενόπλων Δυνάμεων, Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας κατά την διάρκειαν της Ελληνοτουρκικής-Κυπριακής κρίσεως τους έτους 1974, αφορόν εις πάσης φύσεως πληροφορίας και αλληλογραφίαν επί της κρίσεως ταύτης…»

Η απόβαση των Τουρκικών στρατευμάτων που ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις, με ένα μήνα σχεδόν διαφορά η πρώτη από τη δεύτερη, είχε σαν αποτέλεσμα την παράνομη κατοχή του 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Περίπου 200.000 εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, περίπου 4.000 νεκροί, και 1.619 δηλώθηκαν αγνοούμενοι.