Συγγραφείς: Σοφία Αδάμ, Δώρα-Δήμητρα Τελώνη

Η μελέτη παρουσιάζει αποτελέσματα από την έρευνα πεδίου που διενεργήθηκε αναφορικά με την ανάδυση των Κοινωνικών Ιατρείων (ΚΙ). Τα ΚΙ εμφανίστηκαν στην Ελλάδα μετά το ξέσπασμα της κρίσης και την υιοθέτηση μέτρων λιτότητας στο πλαίσιο των Μνημονίων Συνεργασίας που υπογράφηκαν ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και στους θεσμούς (ΕΚΤ, ΕΕ και ΔΝΤ).

Σε αυτό το πλαίσιο συστημικών προβλημάτων, η κρίση και η πολιτική δημοσιονομικής πειθαρχίας που ακολουθήθηκε είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, μειώθηκε το προσδόκιμο ζωής κατά 3 χρόνια μέσα στην τρέχουσα δεκαετία, αυξήθηκε ο αριθμός των ανεμβολίαστων παιδιών, μειώθηκε ο δείκτης καλής υγείας, επιδεινώθηκε η ψυχική υγεία του πληθυσμού, αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των ανθρώπων που δηλώνουν έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας κ.ο.κ.

Παρά τους αυξημένους κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την κρίση, το δόγμα της λιτότητας άφησε το αποτύπωμά του και στις υπηρεσίες υγείας. Η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε τις δραστικές περικοπές δαπανών στην υγεία οι οποίες ανέρχονται σε ετήσια μείωση της τάξης του 11,8% για την περίοδο 2009-2012. Ταυτόχρονα, η μείωση της δημόσιας δαπάνης δεν αντισταθμίστηκε από αύξηση της ιδιωτικής. Συγκεκριμένα, οι απευθείας πληρωμές κατά κεφαλήν μειώθηκαν σημαντικά, ενώ οι ιδιωτικές δαπάνες μειώθηκαν στο μισό από το 2008 στο 2012 για τα νοικοκυριά που βρίσκονται στο κάτω άκρο και στη μέση της κατανομής εισοδήματος.

Όλες οι προηγούμενες εξελίξεις σε συνδυασμό με τα εκρηκτικά επίπεδα ανεργίας και υποαπασχόλησης, τα οποία άφησαν περίπου 2,5 εκατ. πολίτες εκτός ασφάλισης υγείας σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΠΥΥ, οδήγησαν σε φαινόμενα αποκλεισμού από τις υπηρεσίες υγείας τόσο για τους ημεδαπούς όσο και για τους αλλοδαπούς πολίτες. Σε αυτή την πραγματικότητα αναδύθηκαν τα ΚΙ με κύριο στόχο την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν και διερευνήθηκαν είναι τα ακόλουθα:

• Ποιο είναι το «προφίλ» και ο τρόπος λειτουργίας των ΚΙ δεδομένου του πλήθους και των ιδιαιτεροτήτων των εγχειρημάτων πανελλαδικά;
• Ποιο είναι το εύρος των δράσεων και των παρεχόμενων υπηρεσιών τους;
• Πώς συνδέονται με το ΕΣΥ την περίοδο της κρίσης;
• Ποια η σχέση των ΚΙ με τα κινήματα για την υπεράσπιση δικαιωμάτων στο

χώρο της υγείας (advocacy);

Πιο συγκεκριμένα, εξετάζεται το ΕΣΥ στην Ελλάδα και αναδεικνύονται οι βασικές του αδυναμίες πριν την έναρξη της οικονομικής κρίσης και μετά την υιοθέτηση των μέτρων λιτότητας στο χώρο της υγείας (υποεπένδυση στις δημόσιες υποδομές, ανορθολογική κατανομή ανθρώπινων πόρων στα δημόσια νοσοκομεία με συστηματική υποστελέχωση σε νοσηλευτικό προσωπικό, νοσοκομειοκεντρική αντίληψη, υπερσυγκέντρωση υπηρεσιών στα μεγάλα αστικά κέντρα και ταυτόχρονη υπανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση περιφερειακών ανισοτήτων στην πρόσβαση στην υγεία). Παρουσιάζονται επίσης: τα βασικά χαρακτηριστικά λειτουργίας των ΚΙ, τα αποτελέσματα αναφορικά με το στελεχιακό δυναμικό των δομών (εθελοντές/τριες και ενδεχόμενα αμειβόμενα στελέχη), στοιχεία αναφορικά με τους/τις λήπτες/ριες των υπηρεσιών. Τέλος αποτυπώνονται οι σχέσεις των ΚΙ με το κράτος.

Το Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ αποτελεί έναν χώρο έρευνας και δράσης που απευθύνεται στους εργαζομένους, στην ακαδημαϊκή κοινότητα, στους φορείς χάραξης πολιτικής και στο σύνολο των πολιτών. Στόχος του είναι να προσφέρει επιστημονικά τεκμηριωμένες αναλύσεις για μια σειρά κοινωνικών και οικονομικών ζητημάτων που βρίσκονται στο επίκεντρο της τρέχουσας συγκυρίας και που έχουν άμεση σχέση με τα συμφέροντα του κόσμου της εργασίας. Το Παρατηρητήριο είναι σημείο συνάντησης και δημιουργικού διαλόγου πληθώρας ερευνητών, με απώτερο στόχο την ανάδειξη διαστάσεων των σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων που έχουν ιδιαίτερη αξία για την οπτική των εργαζομένων και των συνδικάτων. Παράλληλα, η ερευνητική του δραστηριότητα εντάσσεται σε μια ευρύτερη προσπάθεια καταγραφής πολιτικών που δύνανται να συνεισφέρουν με ουσιαστικό τρόπο στην επίλυση των σημαντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει στην τρέχουσα περίοδο ο κόσμος της εργασίας.

Η δραστηριότητα του Παρατηρητηρίου επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς τομείς: α) στην οικονομία και την ανάπτυξη, β) στο κοινωνικό κράτος και το μέλλον της εργασίας και γ) στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού σε περιβάλλον δημοκρατίας και ισότητας. Ο πρώτος τομέας αφορά τα αίτια και τις επιπτώσεις της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, τις σύγχρονες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο δημόσιος τομέας και η δημοσιονομική πολιτική στην Ελλάδα, καθώς και τις αλλαγές που είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθούν στο αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας. Ο δεύτερος τομέας αναφέρεται στην ασκούμενη κοινωνική πολιτική, στα ζητήματα της φτώχειας και των ανισοτήτων, στις εργασιακές σχέσεις και στο θεσμικό πλαίσιο των αγορών εργασίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στην ανάλυση της τρέχουσας συγκυρίας και στην αποδόμηση που επιχειρείται σε μια σειρά δικαιωμάτων και κατακτήσεων των εργαζομένων. Τέλος, ο τρίτος τομέας επικεντρώνεται σε θέματα που αφορούν την εκπαίδευση και την κατάρτιση των εργαζομένων, τις ποιοτικές και ποσοτικές διαστάσεις της ανεργίας, τον κοινωνικό αποκλεισμό και το ρατσισμό που βιώνει σημαντική μερίδα των εργαζομένων και των ανέργων στη χώρα.

Είναι προφανές ότι οι τρεις προαναφερθέντες τομείς έχουν επικαλύψεις μεταξύ τους. Μέσα από τα κείμενά του το Παρατηρητήριο επιδιώκει να αναδείξει αυτές τις επικαλύψεις και να φέρει στην επιφάνεια τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από την πολύπλευρη ανάλυση των σύγχρονων οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων. Στο πλαίσιο της προσπάθειας που επιχειρείται, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική η κατάθεση παρατηρήσεων, προτάσεων αλλά και εναλλακτικών προσεγγίσεων από όσους και όσες επιθυμούν να συνεισφέρουν στην ερευνητική δραστηριότητα του Παρατηρητηρίου.

Για περισσότερες πληροφορίες

Φαίη Αθουσάκη,

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2108202257                                                                                                                                                                                                                         e-mail: f.athousaki@inegsee.gr