Ο ΚΛΗΡΙΔΗΣ ΔΕΝ ΤΟΛΜΟΥΣΕ ΝΑ ΥΠΟΓΡΑΨΕΙ ΟΣΟ ΚΑΙ ΝΑ ΗΘΕΛΕ ΚΑΙ ΕΙΧΕ ΠΕΙ ΣΤΟΝ ΝΤΕΝΚΤΑΣ ΟΤΙ ΘΑ ΤΟΝ ΣΚΟΤΩΝΑΝ ΑΝ ΣΥΜΦΩΝΟΥΣΕ ΣΕ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟ

Το έγγραφο Callaghan προέβλεπε γεωγραφικό διαχωρισμό. Ένα ομόσπονδο σύστημα, που παραχωρούσε στο πλαίσιο του δικοινοτικού χαρακτήρα δύο αυτόνομες διοικήσεις που θα λειτουργούσαν σε δύο καθορισμένες γεωγραφικά περιοχές σε δύο ζώνες

Σχέδια Denktash και Gunes

Κατά την διάρκεια απογευματινής συνάντησης της δεύτερης διάσκεψης για το Κυπριακό, στη Γενεύη ΙΙ, στις 12 Αυγούστου, μεταξύ Γλαύκου Κληρίδη και Raouf Denktash , ο τελευταίος πρότεινε λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας αποτελούμενης από δύο ομόσπονδα κράτη και κατάθεσε στον προεδρεύων της διάσκεψης Βρετανό Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας James Callaghan, σχέδιο με χάρτη. Η τουρκική ζώνη να περιλαμβάνει το 34% του εδάφους της Δημοκρατίας βόρεια μιας γραμμής που ξεκινούσε από την περιοχή Λιμνίτη-Λεύκας από τα δυτικά και έφθανε στα ανατολικά περνώντας δια μέσου του τουρκικού (ελεγχόμενου) μέρους της Λευκωσίας περιλαμβανομένης και της τουρκικής πλευράς της Αμμοχώστου και τερμάτιζε στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Αν και το θεώρησε απαράδεκτο ο Γλ. Κληρίδη, εντούτοις δέχθηκε να το συζητήσει περαιτέρω αργότερα την ίδια μέρα.

Στις 6.30 το ίδιο βράδυ ο Tούρκος υπουργός Εξωτερικών T. Gunes έδωσε στον James Callaghan δεύτερη, δική του πρόταση με δικό του χάρτη, για μια δημοκρατία αποτελούμενη από δύο αυτόνομες ζώνες που θα απαρτίζονταν από μια τουρκική ζώνη με 6 περιοχές και μια ελληνική ζώνη με 2 περιοχές… Η τουρκική ζώνη να έχει το 34% του εδάφους της Δημοκρατίας.

Ταυτόχρονα ο Denktash πληροφόρησε τον Callaghan ότι ο Ecevit θα προχωρούσε με την δεύτερη εισβολή και είχε διατάξει τον υπουργό του των Εξωτερικών να τελειώσει την «δουλειά» εκεί και τώρα.

Την ίδια μέρα ο προεδρεύων Βρετανός Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλλαχαν και το επιτελείο του, προέβησαν σε φορτικές πιέσεις πάνω στους Γλ. Κληρίδη (προεδρεύων της Κυπριακής Δημοκρατίας) και Γεώργιο Μαύρο (Έλληνα υπ. Εξωτερικών) να δεχθούν τις τουρκικές αξιώσεις. Σε σημείο που ο Callaghan ετοίμαζε το ένα προσχέδιο μετά το άλλο για υπογραφή από Κληρίδη και Denktash πάνω στη γραμμή του γεωγραφικού διαχωρισμού. O Κληρίδης δεν τολμούσε να υπογράψει όσο και να ήθελε, και είχε πε στον Denktash ότι θα τον σκότωναν αν συμφωνούσε σε γεωγραφικό διαχωρισμό. (Mr Clerides had told him that he would be killed if he agreed to a geographical separation).

Βρετανοί προσπαθούν να πείσουν τον Κληρίδη να δεχθεί την αρχή του γεωγραφικού διαχωρισμού

Τηλεγράφημα από την Γενεύη προς το Λονδίνο στις 12 Αυγούστου 1974 έλεγε:

«… Η τουρκική κυβέρνηση έχει καταθέσει φιλόδοξες προτάσεις… και απαιτεί μια εποικοδομητική απάντηση να δοθεί μέχρι τα μεσάνυχτα… Δουλεύουμε πάνω στον Κληρίδη έτσι ώστε να καταθέσει αντιπροτάσεις που να αποδέχονται τουλάχιστον την αρχή του γεωγραφικού διαχωρισμού. Αμφότεροι Κληρίδης πιθανόν και ο Μαύρος ίσως να μην μπορέσουν να ικανοποιήσουν το τελεσίγραφο όπως φαίνεται από την Άγκυρα…»

Στις 13 Αυγούστου ώρα 10.00 π.μ. ο Γλαύκος Κληρίδης έδωσε στον Ντενκτάς αντιπρόταση με την οποία αποδεχόταν διοικητική αυτονομία και κάποια συγκέντρωση τουρκικών χωριών εξαιρουμένης της πιθανότητας γεωγραφικής ζώνης ή μετακίνησης πληθυσμών. Ο Callaghan είπε στους Γλαύκο Κληρίδη και Γεώργιο Μαύρο ότι εάν δεν δεχόντουσαν γεωγραφικό διαχωρισμό δεν θα ικανοποιούνταν οι Τούρκοι. Έπρεπε να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα … Τους πίεσε να ετοιμάσουν άλλη αντιπρόταση, η οποία τουλάχιστον να δέχεται την αρχή του γεωγραφικού διαχωρισμού. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Gunes επέμενε σε εκ των προτέρων αποδοχή Κληρίδη τόσο για μια γεωγραφική ζώνη όσο και για την ανάγκη να επιβεβαίωνε τη γραμμή σε χοντρές γραμμές εντός των επόμενων δύο ημερών. Αναφέρθηκε σε μια περιοχή μεταξύ 30-34% για την τουρκική ζώνη.

Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν μπορούσε να το κάνει εκεί και τώρα γιατί γνώριζε πως η ελληνοκυπριακή κοινή γνώμη δεν ήταν έτοιμη να δεχόταν κάτι τέτοιο. Κληρίδης και Μαύρος συμφώνησαν να πάνε στην Λευκωσία και στην Αθήνα και να επιστρέψουν την επόμενη νύχτα με καθαρή απάντηση. Οι τούρκοι το απέρριψαν και στις 14 Αυγούστου προχώρησαν με την δεύτερη εισβολή.

Ο Callaghan ετοίμασε προσχέδιο για υποστήριξη του γεωγραφικού διαχωρισμού

Την ίδια μέρα,13 Αύγουστου, όμως, ο James Callaghan διάβασε στους Γεώργιο Μαύρο και Γλαύκο Κληρίδη (αλλά δεν τους έδωσε αντίγραφο) ένα νεότερο του προσχέδιο στοχεύοντας στην εξασφάλιση υπογραφών από τους Κληρίδη και Ντενκτάς και έτσι να ικανοποιούσε κάπως την Τουρκία στις απαιτήσεις της. Το έγγραφο προέβλεπε γεωγραφικό διαχωρισμό. Ένα ομόσπονδο σύστημα που παραχωρούσε στο πλαίσιο του δικοινοτικού του χαρακτήρα δύο αυτόνομες διοικήσεις που θα λειτουργούσαν σε δύο καθορισμένες γεωγραφικά περιοχές, σε δύο ζώνες…

Παρατίθεται αντίγραφο του προσχεδίου του Callaghan από τα βρετανικά αρχεία και που αναφέρεται στο βιβλίο της γράφουσας ‘ Διζωνική Εκτέλεση της Κυπριακής Δημοκρατίας 1955-2011’. Όπως θα δει ο αναγνώστης προς το τέλος ο Βρετανός συγγραφέας του, ανέμενε να εξασφάλιζε τις υπογραφές Κληρίδη/Μαύρου. Δεν το κατόρθωσε τότε. ΄Ολοι αυτοί οι πρωταγωνιστές πέθαναν. Η προσπάθειά του Φόρειν ΄Οφις δια των σημερινών αξιωματούχων του συνεχίζεται αμείωτη και αναλλοίωτη, 43 χρόνια από τότε και πάλιν στην Ελβετία αυτή τη φορά στο θέρετρο Crans – Montana. Με Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας σήμερα τον Νίκο Αναστασιάδη και τον μόνο επιζών σύμβουλο από την ομάδα του Γλ. Κληρίδη στη Γενεύη ΙΙ 1974, τον δικηγόρο Πόλυ Πολυβίου, σήμερα να είναι σύμβουλος και του Νίκου Αναστασιάδη.

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος