Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή αποτελεί μία προετοιμασία για τη Μεγάλη Εβδομάδα, τότε που η Εκκλησία θα ανακαλέσει στη μνήμη της τον πόνο, τη σταύρωση και το θάνατο του Ιησού Χριστού πάνω στο σταυρό. Η προβολή του σταυρού, λοιπόν, στη μέση της Σαρακοστής, μάς υπενθυμίζει το σκοπό της βαθύτερης και εντατικότερης εκκλησιαστικής ζωής κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής. Έτσι, είναι ο κατάλληλος τόπος εδώ για να σκεφτούμε το ρόλο του σταυρού, αυτού του ανυπέρβλητου Χριστιανικού συμβόλου. Και το σύμβολο αυτό έχει δύο στενά αλληλένδετες σημασίες.

Αφενός, είναι ο σταυρός του Χριστού, αυτό το αποφασιστικό όργανο με το οποίο ολοκληρώθηκε η επίγεια ζωή και διακονία του Χριστού. Είναι η ιστορία ενός φοβερού και τρομακτικού μίσους ενάντια στον Χριστό, που ολόκληρη η διδασκαλία Του επικεντρώθηκε στην εντολή της αγάπης και που ολόκληρο το κήρυγμά Του ήταν μία κλήση σε αυτοθυσία στο όνομα της αγάπης. Ο Πιλάτος, ο Ρωμαίος κυβερνήτης στον οποίο μεταφέρθηκε ο Χριστός αφού Τον συνέλαβαν, λέγει: «εν αυτώ ουδεμίαν αιτίαν ευρίσκω», για να λάβει την απάντηση από το πλήθος: «Σταύρωσον, σταύρωσον αυτόν!».

Από τη στιγμή εκείνη, ο σταυρός του Χριστού θέτει ένα αιώνιο πρόβλημα: γιατί η καλοσύνη ξεσήκωσε όχι μόνο αντίθεση, αλλά και μίσος; Γιατί η καλοσύνη σταυρώνεται πάντοτε σ’ αυτό τον κόσμο; Συνήθως, αποφεύγουμε να δώσουμε απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα επιρρίπτοντας την ευθύνη σε κάποιον άλλο: αν ήμασταν εκεί, αν ήμουν εκεί εκείνη την τρομερή νύχτα, δεν θα είχα συμπεριφερθεί όπως οι άλλοι. Αλλοίμονο όμως, κάπου βαθιά στη συνείδησή μας γνωρίζουμε πως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ξέρουμε πως οι άνθρωποι που βασάνισαν, σταύρωσαν και μίσησαν τον Χριστό, δεν ήταν κάποιου είδους τέρατα, κατεχόμενα από κάποιο ιδιαίτερο και μοναδικό κακό.

Όχι, ήταν «όπως όλοι μας». Ακόμα και ο Πιλάτος, όταν προσπάθησε να υπερασπιστεί τον Ιησού και να μεταπείσει το πλήθος, αφού απέτυχε, στάθηκε μπροστά στο πλήθος και ένιψε τα χέρια του. Ακριβώς το ίδιο δεν συμβαίνει και μέσα στη δική μας ζωή και στη ζωή γύρω μας; Δεν είναι παρών συνεχώς μέσα μας κάποιος Πιλάτος; Δεν είναι αλήθεια πως όταν έρθει η στιγμή να πούμε ένα αποφασιστικό, αμετάκλητο «όχι» στο ψεύδος, στην αδικία, στο κακό και στο μίσος, ενδίδουμε στον πειρασμό να «νίψουμε τας χείρας μας»;

Η πρώτη σημασία του σταυρού, συνεπώς, είναι η κρίση του κακού, ή μάλλον της ψευδοκαλοσύνης αυτού του κόσμου, μέσα στον οποίο πανηγυρίζει αιώνια το κακό και ο οποίος προωθεί τον τρομακτικό θρίαμβο του κακού πάνω στη γη. Αυτό μας μεταφέρει στη δεύτερη σημασία του σταυρού. Μετά το σταυρό του Χριστού, ακολουθεί ο δικός μας σταυρός, για τον οποίο ο Χριστός είπε: «ει τις θέλει οπίσω μου έρχεσθαι,… αράτω τον σταυρόν αυτού καθ’ ημέραν και ακολουθείτω μοι». Αυτό σημαίνει πως η επιλογή που έχει να κάνει ο καθένας μας, είναι μία επιλογή που τίθεται συνεχώς και σε καθημερινή βάση μπροστά μας.

Εξωτερικά, η επιλογή έχει να κάνει με κάτι φαινομενικά ασήμαντο για μας, ή δευτερεύον. Για τη συνείδηση όμως τίποτε δεν είναι πρώτο, ή δεύτερο, αλλά το καθετί μετράται αν είναι αληθινό, ή ψεύτικο, καλό, ή κακό. Το να σηκώνεις, λοιπόν, το σταυρό σου καθημερινά, δεν είναι απλώς το να αντέχεις τα φορτία και τις μέριμνες της ζωής, αλλά πάνω απ’ όλα, το να ζεις αρμονικά με τη συνείδησή σου. Ακόμα και σήμερα, με όλο τον κόσμο να κοιτάζει, ένας άνθρωπος στον οποίο «ουδέν ευρέθη αίτιον», μπορεί να συλλαμβάνεται, να βασανίζεται, να φυλακίζεται, ή να εξορίζεται. Και όλα αυτά, «επί τη βάσει του νόμου», χάριν της υπακοής και πειθαρχίας, όλα στο όνομα της τάξης, για το καλό όλων. Πόσοι Πιλάτοι δεν νίπτουν τα χέρια τους, πόσοι στρατιώτες σπεύδουν να εκτελέσουν τις διαταγές της στρατιωτικής ιεραρχίας, πόσοι άνθρωποι υπάκουα, δουλόπρεπα δεν τους χειροκροτούν, ή τουλάχιστον δεν κοιτάζουν σιωπηλά το κακό που θριαμβεύει;

Καθώς, λοιπόν, μεταφέρουμε το σταυρό, καθώς τον προσκυνούμε, καθώς τον ασπαζόμαστε, ας σκεφτούμε τη σημασία του. Τι μάς λέει, σε τι μάς καλεί; Ας θυμηθούμε το σταυρό ως επιλογή από τη οποία κρέμονται τα πάντα στον κόσμο και που χωρίς αυτόν, όλα στον κόσμο γίνονται θρίαμβος του κακού και του σκότους. Ο Χριστός είπε: «εις κρίμα εγώ εις τον κόσμον τούτον ήλθον». Σ’ αυτή την κρίση, μπροστά στο δικαστήριο της σταυρωμένης αγάπης, της αλήθειας και της καλοσύνης δικάζεται ο καθένας μας.

Εκ της Ιεράς Μητροπόλεως Φ.Ν.Θ. (ιερεύς Γεράσιμος Φυλακτάκης)