Οι ασθένειες ξύλου στο αμπέλι αποτελούν το σοβαρότερο πρόβλημα της αμπελοκαλλιέργειας την τελευταία δεκαετία όχι μόνο στην περιοχή μας αλλά και παγκοσμίως. Προκαλούν άμεσα μείωση της παραγωγής και  υποβάθμιση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων ενώ έμμεσα οδηγούν σε σημαντική μείωση της παραγωγικής ζωής ενός αμπελώνα. Προσβάλλονται τόσο οι παλαιοί όσο και οι νέοι αμπελώνες με αποτέλεσμα ο κλάδος να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό αμπέλου και οίνου (International Organisation of Vine and Wine, 2016) η μεγάλη αύξηση των ασθενειών ξύλου στο αμπέλι οφείλεται μεταξύ άλλων στην απαγόρευση του αρσενικώδους νατρίου και στην διακίνηση/χρήση προσβεβλημένου ασυμπτωματικού πολλαπλασιαστικού υλικού.

Στην ΠΕ Σερρών η αμπελοκαλλιέργεια εκτείνεται σε περίπου 8.000 στρμ και αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για τους παραγωγούς ιδιαίτερα στις λοφώδεις εκτάσεις που βρίσκονται περιμετρικά της πεδιάδας των Σερρών και στους πρόποδες των γύρω βουνών. Τα τελευταία χρόνια, η υπηρεσία μας παρακολουθεί τις ασθένειες ξύλου στο αμπέλι και διαπίστωσε σημαντική αύξηση της εμφάνισή τους στην ΠΕ Σερρών. Συγκεκριμένα μετά από εργαστηριακές αναλύσεις / απομονώσεις εντόπισε τις ασθένειες: ίσκα, ευτυπίωση, βοτρυοσφαίρια και φώμοψη. 

Η ίσκα οφείλεται σε σύμπλοκο μυκήτων των γενών Phaeoacremonium spp., Phaemoniella spp, Fomitiporia spp. κ.α. και εμφανίζεται συνήθως σε μεγάλης ηλικίας πρέμνα. Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί και σε νεαρούς αμπελώνες. Ασφαλές διαγνωστικό σύμπτωμα της ασθένειας  είναι ο κιτρινόλευκος μεταχρωματισμός του ξύλου που είναι μαλακό, σπογγώδες και εύθρυπτο και περιβάλλεται συνήθως από στενή καστανόμαυρη ζώνη. Το καλοκαίρι παρατηρούνται στα φύλλα  μεσονεύριες χλωρώσεις. Στη συνέχεια τα φύλλα ξηραίνονται απότομα και πέφτουν ενώ ακολουθεί ξήρανση των σταφυλιών και των κληματίδων. Η ευτυπίωση οφείλεται κυρίως στον ασκομύκητα Eutypa lata αλλά και ορισμένους άλλους μύκητες της οικογένειας Diatrypaceae. Η ασθένεια συνήθως εμφανίζει εκτεταμένη νέκρωση των ιστών που ξεκινά από τομή κλαδέματος και εμφανίζει καστανό μεταχρωματισμό του ξύλου. Την άνοιξη οι προσβεβλημένοι βραχίονες δίνουν  καχεκτική βλάστηση με μικροφυλλία και μικρά μεσογονάτια διαστήματα ενώ τα φύλλα είναι χλωρωτικά και συχνά εμφανίζουν περιφερειακή νέκρωση του ελάσματος. Η βοτρυοσφαίρια οφείλεται κυρίως στο μύκητα Botryosphaeria dothidea αλλά σε διάφορους μύκητες της οικογένειας Botryosphaeriaceae. Τα συμπτώματα στην βλάστηση και στο ξύλο είναι ίδια με αυτά που αναφέρθηκαν και για τις άλλες ασθένειες ξύλου. H είσοδος του μύκητα γίνεται από πληγές που προέρχονται από διάφορες αιτίες. Τέλος, η φώμοψη οφείλεται στο μύκητα Phomopsis viticola. Η ασθένεια εμφανίζεται σε όλα τα μέρη της τρέχουσας βλάστησης και μπορεί να προκαλέσει νέκρωση κεφαλών και βραχιόνων. Ενδημεί κυρίως σε υγρές περιοχές. Όταν προσβάλει τη βάση της κληματίδας δημιουργείται μία μαύρη νεκρωτική ζώνη με αποτέλεσμα να αποξηραίνεται η κληματίδα μαζί με τα σταφύλια.

Στις παραπάνω ασθένειες οι τομές κλαδέματος αποτελούν το κύριο σημείο εισόδου των παθογόνων αλλά είναι δυνατόν τα πρέμνα να μολύνονται και από ανοικτές πληγές που προκαλούνται μετά από χαλάζι ή παγετό.

Από τις παραπάνω ασθένειες η φώμοψη αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με την εφαρμογή των εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων στο κατάλληλο βλαστικό στάδιο ανάλογα με τις επικρατούσες εδαφοκλιματικές συνθήκες. Για την αντιμετώπιση του συμπλόκου της ίσκας, της ευτυπίωσης και της βοτρυοσφαίριας συνιστάται η ολοκληρωμένη διαχείριση που συνδυάζει  τη λήψη των κατάλληλων καλλιεργητικών και χημικών μέτρων όπως περιγράφονται αναλυτικά παρακάτω.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού γίνεται εντοπισμός και σημάδεμα των ασθενών ή ύποπτων φυτών με ταινία ή χρώμα. Αυτή την περίοδο η παρουσία των συγκεκριμένων ασθενειών γίνεται εύκολα αντιληπτή λόγω της ύπαρξης συμπτωμάτων στη βλάστηση. Αν δεν γίνει εντοπισμός των συγκεκριμένων πρέμνων το καλοκαίρι, δεν είναι δυνατόν να τα εντοπίσουμε τη χειμερινή περίοδο κατά το κλάδεμα.

Το κλάδεμα εφαρμόζεται όσο πιο αργά γίνεται, κοντά στο φούσκωμα των ματιών και πάντοτε με ξηρό καιρό διότι οι τομές επουλώνονται γρηγορότερα  Ο βροχερός καιρός ευνοεί ιδιαίτερα τις μολύνσεις.

Πρώτα γίνεται το κλάδεμα των υγιών πρέμνων και στη συνέχεια των ύποπτων ή προσβεβλημένων. Στο ενδιάμεσο γίνεται απολύμανση των εργαλείων κλαδέματος με χρήση κάποιου απολυμαντικού (διάλυμα φορμόλης, καθαρό οινόπνευμα ή διάλυμα χλωρίνης 10%).

Σε μεγάλους αμπελώνες όπου το κλάδεμα διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα συστήνεται η εφαρμογή προκλαδέματος κατά τη διάρκεια του οποίου απομακρύνεται το μεγαλύτερο τμήμα του ξύλου. Με αυτό τον τρόπο το τελικό κλάδεμα διαρκεί λιγότερο και μπορεί να εφαρμοστεί πιο κοντά στο φούσκωμα των ματιών.

Αποφεύγονται οι μεγάλες τομές κλαδέματος και οπωσδήποτε γίνεται επικάλυψή τoυς με κάποιο εγκεκριμένο σκεύασμα όπου χρειάζεται να γίνουν.

Οι προσβεβλημένοι ή ύποπτοι βραχίονες και κληματίδες αφαιρούνται επιμελημένα μέχρι το υγιές ξύλο και καίγονται. Εφόσον ο μεταχρωματισμός - προσβολή συνεχίζεται στον κεντρικό κορμό, τα πρέμνα ξεριζώνονται και καίγονται. Τα υπολείμματα του κλαδέματος δεν τεμαχίζονται και δεν διασκορπίζονται στον αγρό.

Αποφυγή λήψης εμβολίων από μολυσμένους αμπελώνες. Κατά την εγκατάσταση ενός νέου αμπελώνα ή κατά την αντικατάσταση προσβεβλημένων πρέμνων είναι απαραίτητη η χρησιμοποίηση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Τα φυτά  πρέπει να συνοδεύονται από Φυτοϋγειονομικό Διαβατήριο.

Όσον αφορά τις εγκεκριμένες δραστικές ουσίες για το σύμπλοκο της ίσκας, την ευτυπίωση και την βοτρυοσφαιρίωση, αυτή τη στιγμή (26/08/2020) είναι διαθέσιμες οι παρακάτω:

α.  Το Trichoderma atroviridae T11 που εφαρμόζεται με κατευθυνόμενο ψεκασμό ή επάλειψη των τομών κλαδέματος.

β.  Το μίγμα boscalid/pyraclostrobin που εφαρμόζεται με κατευθυνόμενο ψεκασμό ή επάλειψη των τομών κλαδέματος. Επιπλέον, το συγκεκριμένο σκεύασμα περιλαμβάνει ένα πολυμερές που μόλις ψεκαστεί στην επιφάνεια της τομής, στερεοποιείται και προστατεύει την τομή με ένα ανθεκτικό φιλμ που αποτρέπει την είσοδο των σπορίων.

γ.  Τέλος, το Trichoderma asperellum + gamsii που εφαρμόζεται με κατευθυνόμενο ψεκασμό ή επάλειψη των τομών κλαδέματος.

Οι παραπάνω δραστικές ουσίες και τα αντίστοιχα σκευάσματα πρέπει να εφαρμόζονται σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης που αναγράφονται στην ετικέτα τους.

Για να είναι αποτελεσματικά τα πιο πάνω μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης των ασθενειών του ξύλου στο αμπέλι πρέπει να εφαρμόζονται σωστά από όλους τους παραγωγούς μιας περιοχής. Για περισσότερες πληροφορίες οι παραγωγοί μπορούν να απευθύνονται στο Τμήμα Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου στο τηλ. 2321355224 (κ. Μυλωνόπουλος).