Έξι προτάσεις κατά της διαφθοράς και της κακοδιοίκησης

Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας στην τοπική αυτοδιοίκηση, τόσο σε επίπεδο πολιτικών επιλογών όσο και σε επίπεδο διαχείρισης οικονομικών πόρων, είναι ο πλέον αδιαφανής. Οι δήμαρχοι και τα επιτελεία τους χρησιμοποιούν τις πιο ευρηματικές μεθόδους για να εκμεταλλευτούν τα κενά του συστήματος και να αποκομίσουν οικονομικά και μικροπολιτικά οφέλη. Δίπλα τους, βέβαια, αναφύονται οι κάθε λογής καιροσκόποι και παρατρεχάμενοι, «πολίτες» της διπλανής πόρτας, σπεύδοντας να εξαργυρώσουν και να κεφαλαιοποιήσουν τη στήριξη που προσφέρουν.

Το αποτέλεσμα αναμενόμενο: ένα πλέγμα αλληλεξαρτήσεων, διαπλεκόμενων συμφερόντων και πελατειακών σχέσεων  που λειτουργεί πέρα από τα όρια της νομιμότητας και εκχυδαΐζει το δημόσιο βίο. Οι ακόλουθες προτάσεις, λοιπόν, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο αρχών καταπολέμησης της διαφθοράς, ρεαλιστικών και εύκολα υλοποιήσιμων, που αποσκοπούν σε δύο κεντρικούς στόχους: διαφάνεια και αποτελεσματικό έλεγχο της εξουσίας μέσα από τη συμμετοχή των πολιτών.

Ηλεκτρονική διακυβέρνηση: Η σύγχρονη τεχνολογία δεν αφήνει πλέον περιθώρια για δικαιολογίες περί δυσκολίας διάχυσης της πληροφορίας στους πολίτες. Η εισαγωγή των τεχνολογιών της πληροφορικής και των υπολογιστών στη δημόσια διοίκηση και, ειδικότερα, στην τοπική αυτοδιοίκηση, προσφέρει τη δυνατότητα στους δημότες να ενημερώνονται για τα θέματα των δημοτικών συμβουλίων και τις αντίστοιχες εισηγήσεις, τις θέσεις των παρατάξεων και των κινήσεων, τις αποφάσεις, την ακίνητη περιουσία του Δήμου και τις πιθανές μεταβολές που υφίσταται, τα έσοδα-έξοδα των δράσεων του Δήμου και τους ισολογισμούς των δημοτικών επιχειρήσεων, την εξέλιξη των έργων, την πορεία των αιτημάτων τους, τις δημοπρατήσεις, τις προκηρύξεις, τους διαγωνισμούς και για οτιδήποτε άλλο διευκολύνει την ολόπλευρη ενημέρωσή τους. Η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση έχει τη δυναμική να συμβάλει στον εκδημοκρατισμό της πληροφόρησης, να ενισχύσει τη δημοκρατική συμμετοχή και να αντιμετωπίσει τη πολιτική αποστασιοποίηση. Απαιτούνται, όμως, δύο προϋποθέσεις: πρώτον, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση να είναι υποχρεωτική και όχι προαιρετική και δεύτερον, υπεύθυνοι για την οργάνωση, λειτουργία και συντήρηση του συστήματος να είναι υπάλληλοι του Δήμου και όχι κάποια δυσκίνητη ιδιωτική εταιρία, ώστε να διασφαλίζεται η άμεση εποπτεία και η ανεμπόδιστη λειτουργία του.

Συμμετοχικός προϋπολογισμός: Αποτελεί διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων της δημόσιας διοίκησης, που σχετίζονται με την αξιοποίηση των οικονομικών πόρων σε τοπικό επίπεδο. «Φανταστείτε μια πόλη όπου οι πολίτες της αποφασίζουν συλλογικά για το πότε θα χτιστεί ένα καινούριο σχολείο, πού θα χωροθετηθεί ένα πάρκο και ποια προγράμματα θα υλοποιούνται στην κεντρική βιβλιοθήκη της. Φανταστείτε μια πόλη όπου χιλιάδες κάτοικοί διαφορετικών ηλικιών, φύλου, και εθνικότητας συναντώνται τακτικά για να χτίσουν ένα καλύτερο κοινό μέλλον… όλα αυτά στο όνομα του συμμετοχικού προϋπολογισμού» (Lerner 2004). Πρόκειται για μια ανοικτή, σε όλους τους πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν, διαδικασία η οποία προσιδιάζει με την άμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Το μοντέλο του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού  χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και από τότε έχει διαδοθεί σε πάνω από 1.000 πόλεις σε όλο τον κόσμο.

Άμεσοδημοκρατικές διαδικασίες: Η σύγχρονη τεχνολογία καθιστά την άμεση δημοκρατία ένα ρεαλιστικό αίτημα. Βασικές συνιστώσες των αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών είναι η «δημόσια διαβούλευση» και το «δημοψήφισμα», οι οποίες επαναφέρουν τον πολίτη στο επίκεντρο των πολιτικών διεργασιών και τον καθιστούν συνυπεύθυνο στη λήψη αποφάσεων για ζητήματα που επηρεάζουν καίρια τη ζωή του σε τοπικό επίπεδο. Για παράδειγμα, το ζήτημα της πολεοδόμησης του στρατοπέδου Εμ.Παππά και της μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων στο Παλαιόκαστρο είναι ενδεικτικά κάποιες από τις περιπτώσεις για τις οποίες θα έπρεπε να ζητηθεί η γνώμη των πολιτών. Άλλωστε, το μοντέλο της άμεσης δημοκρατίας εφαρμόζεται και στη ¨Διάβαση Πεζών¨ από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης της, με θεαματικά αποτελέσματα.

Συμπαραστάτης του Δημότη: Ζητούμε την άμεση εφαρμογή του θεσμού ¨Συμπαραστάτης του Δημότη¨ - ένα από τα ελάχιστα θετικά στοιχεία  του Καλλικράτη -  ο οποίος είναι επιφορτισμένος με την υποδοχή καταγγελιών άμεσα θιγόμενων πολιτών κι επιχειρήσεων για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών του δήμου, των νομικών προσώπων του και των επιχειρήσεών του και την διαμεσολάβηση για την επίλυση των σχετικών προβλημάτων, απαντώντας εγγράφως ή ηλεκτρονικά εντός τριάντα (30) ημερών στους ενδιαφερόμενους. Ο θεσμός ουδέποτε εφαρμόστηκε στο Δήμο Σερρών, με ευθύνη του δημάρχου Π.Αγγελίδη.

Απευθείας ανάθεση: Επιβάλλεται ο άμεσος τερματισμός των απευθείας αναθέσεων στις παροχές υπηρεσιών στο Δήμο. Αυτή η πρακτική, η οποία υπηρετήθηκε από τις προηγούμενες δημοτικές αρχές, δε συνάδει με την αρχή «ίσες ευκαιρίες σε όλους» και  υποθάλπει τις πελατειακές σχέσεις, συχνά σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Το δικαίωμα της απευθείας ανάθεσης για ποσά που δεν ξεπερνούν τις 15.000 ευρώ, αν και νόμιμο, είναι ηθικά κατακριτέο, καθώς οι δημοτικές αρχές το χρησιμοποιούν καταχρηστικά, «σπάζοντας» μεγαλύτερα ποσά σε μικρότερα, κάτω του επιτρεπτού ορίου.

Πρόσληψη διμηνιτών: Άλλη μια διάσημη «αχίλλειος πτέρνα» του συστήματος, η οποία επίσης επιβάλλεται να τερματιστεί. Ο νόμος ορίζει ότι είναι δυνατή η πρόσληψη από τους Ο.Τ.Α προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου διάρκειας δύο μηνών για την κάλυψη κατεπειγουσών εποχικών ή πρόσκαιρων αναγκών. Κατεπείγουσες εποχικές ή πρόσκαιρες είναι οι ανάγκες που έχουν περιορισμένη χρονική διάρκεια και οφείλονται σε έκτακτα γεγονότα. Και σ’αυτή την περίπτωση , όμως, η υποκειμενική ερμηνεία της φράσης «κατεπείγουσες εποχικές και πρόσκαιρες ανάγκες» έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους δημάρχους για την εξυπηρέτηση  ψηφοθηρικών σκοπιμοτήτων.