Γράφει ο Άγγελος Χατζηνικολάου δάσκαλος, διδάκτωρ Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ

Τα πρόσφατα αποτελέσματα της αρχαιολογικής σκαπάνης στον παγκοσμίως πλέον γνωστό τύμβο του Καστά της Μεσολακκιάς, που βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης, πέρα από τα ζητήματα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος πχ «ιδιοκτήτη- ένοικου του τάφου!!!», εγείρει ζητήματα που έχουν να κάνουν κυρίως με την ιστορική και μορφωτική αξιοποίησή του.

Ο συγκεκριμένος τύμβος δεν είναι κάποιο ξεκομμένο εύρημα, αλλά αποτελεί- είναι μνημείο του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου της αρχαίας πόλης της Αμφίπολης. Από αυτό συνάγεται ότι τίθενται ζητήματα ιστορικής και μορφωτικής αξιοποίησης του συνόλου του αρχαιολογικού χώρου της Αμφίπολης. Με άλλα λόγια μια ορθολογική οργάνωση και υλοποίηση ενός σχεδίου παρέμβασης θα οδηγήσει στη διαχείριση αναπτυξιακών προοπτικών για τον τόπο που θα προκύψουν από την  επισκεψιμότητα. Ήδη η καθημερινή ενημέρωση που γίνεται από τα ΜΜΕ (έντυπα, τηλεόραση και διαδίκτυο), προκαλεί το ενδιαφέρον εκατοντάδων ανθρώπων, που θέλουν να γίνουν μέτοχοι των ιστορικών στιγμών της ανασκαφής. Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται αυτή τη στιγμή είναι πώς θα διατηρηθεί αυτό το ενδιαφέρον, όταν ή αν θα σβήσουν τα φώτα της δημοσιότητας με το πέρας της ανασκαφής. Η παρέμβαση αυτή σκοπεύει στη διατύπωση μια πρότασης προκειμένου τώρα να τεθεί σε κίνηση μια ουσιαστική πολιτιστική αναπτυξιακή προοπτική για τον τόπο μας.

Ευθύς εξαρχής οφείλω να ενημερώσω τους/τις αναγνώστες/στριες ότι στην παρέμβαση δεν δίνονται απαντήσεις και αναλύσεις στα ερωτήματα του τύπου: τίνος ή τίνων είναι ο τάφος, όπως καθημερινά βλέπουμε, ακούμε και διαβάζουμε από «αρχαιολογούντες» και δήθεν ιστορικούς (ας μου επιτραπεί ο όρος). Όχι πως δεν με ενδιαφέρουν και αυτές οι αναζητήσεις. Οφείλω να πω ότι γνωρίζω από το πρωτότυπο τα κείμενα των αρχαίων ιστορικών Ηροδότου και Θουκυδίδη, που αναφέρονται στην περιοχή (άλλωστε γέννημα θρέμμα της Μεσολακκιάς κι εγώ από μικρός μεγάλωσα με τα ερωτήματα για την ιστορικότητα του τόπου μου, που με οδήγησαν στη μελέτη κειμένων που αναφέρονται σ’ αυτόν). Είμαι σίγουρος ότι η αρχαιολογική σκαπάνη της αρχαιολόγου της κυρίας Περιστέρη, των συνεργατών της επιστημόνων και των εργατών της ανασκαφής, τους οποίους γνωρίζω, θα εμπλουτίσουν την ιστορικότητα όχι μόνο της περιοχής της Αμφίπολης αλλά και όλης της χώρας μας. Το παγκόσμιο επιστημονικό και δημοσιογραφικό ενδιαφέρον για την ανασκαφή του τύμβου θέτει σε κίνηση τις αναπτυξιακές δυναμικές και τις οικονομικές προοπτικές της περιοχής. Όχι πως δεν υπήρχαν αυτές από πριν, αλλά φαίνεται πως η σημαντικότητα της ανασκαφής του τύμβου Καστά διαμορφώνει ταχύτερους ρυθμούς της πορείας των εξελίξεων για τον τόπο.

Στόχος της παρέμβασης είναι η διατύπωση μιας ολιστικής πρότασης ανάπτυξης για τον τόπο, η οποία θα στηρίζεται στα ιστορικο-αρχαιολογικά χαρακτηριστικά του νότιου τμήματος του δήμου Αμφίπολης σε συνδυασμό με τα οικολογικά χαρακτηριστικά της ίδιας περιοχής  όπως αυτά διαμορφώνονται στις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα.

Από την εισαγωγή της πρότασης προφανώς διαμορφώνεται το πλαίσιό της με συνιστώσες: 1. Το σεβασμό των χαρακτηριστικών του τόπου (ιστορικού αρχαιολογικού και φυσικού περιβάλλοντος).  2. το σεβασμό στο σύγχρονο άνθρωπο ως προσωπικότητα –πολίτη- που θέλει την καθημερινή ενημέρωση και μορφωτική διαδικασία ως κομμάτι της εξέλιξής του και όχι ως πελάτη- επισκέπτη προς εκμετάλλευση.

Θέλω ευθύς εξ αρχής να καταθέσω την προοπτική να συμπεριληφθεί ο τόπος στον κατάλογο των προστατευόμενων μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο. Επιπλέον άμεση προτεραιότητα να είναι η ένταξη των εκβολών του Στρυμόνα σε διεθνείς συμβάσεις προστασίας υδροβιοτόπων (Συνθήκη Ραμσάρ).

Χαρακτηριστικά του χώρου:

Ο γεωγραφικός χώρος περιλαμβάνει τις κοινότητες: Μεσολακκιά, Αμφίπολη και Κερδύλια του Δήμου Αμφίπολης. Σ’ αυτόν το γεωγραφικό χώρο υπάρχουν:

1. Ο αναξιοποίητος υδροβιότοπος των εκβολών του ποταμού Στρυμόνα με το λιμάνι. Η συγκεκριμένη περιοχή βρίσκεται ανάμεσα στα όρη: Παγγαίο και Κερδύλια και τη διασχίζει ο ποταμός Στρυμόνας. Μια έκταση κατά μήκος του ποταμού από τις εκβολές του στον Στρυμονικό κόλπο προς την ενδοχώρα σε απόσταση περίπου 10 χιλ ως τη Μεσολακκιά είναι τόπος φιλοξενίας μιας πλούσιας πανίδας για όλο το χρόνο.

2. Οι προϊστορικές ανακαλύψεις- βραχογραφίες στην παλιά Μεσσολακκιά, οι οποίες εκτείνονται διάσπαρτες σε όλη τη δυτική πλαγιά του Παγγαίου (αποτέλεσαν ερευνητικό πεδίο διδακτορικής διατριβής και ενδιαφέροντος του παραρτήματος της Ουνέσκο Σερρών ήδη από το 2003-4 με πρόταση ειδικού κέντρου στην παλιά Μεσολακκιά).

3. Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις του οικισμού της προϊστορικής εποχής στο λόφο 134 στη Μεσολακκιά (ευρήματα εκτίθενται στις πρώτες προθήκες του αρχαιολογικού μουσείου της Αμφίπολης).

4. Ο αρχαιολογικός χώρος της Αμφίπολης εκτείνεται στα διαμερίσματα κυρίως της κοινότητας της Αμφίπολης και της κοινότητας Μεσολακκιάς. Οι ανασκαφές έχουν αναδείξει: την αρχαία ακρόπολη με Βυζαντινές εκκλησίες, τμήματα του αρχαίου τείχους περιμετρικά της Αμφίπολης, την αρχαιότερη ξύλινη γέφυρα, το υδραγωγείο, το Γυμνάσιο, αρχαία οικήματα, Μακεδονικούς τάφους και τελευταία οι ανασκαφές επικεντρώνονται στο Τύμβο Καστά. Επιπλέον δεν έχει ανασκαφεί- δεν έχει αναδειχθεί το αρχαίο θέατρο.

5. Η αρχαία Άργιλος δυτικά της κοινότητας των Κερδυλίων στην παλιά εθνική οδό προς Ασπροβάλτα: έχει ανασκαφεί μεγάλο τμήμα της από Πανεπιστήμιο του Καναδά.

6. Τα Κερδύλια ως κοινότητα είναι η Δεύτερη Μαρτυρική Κοινότητα της Ελλάδας. Στις 17 Οκτωβρίου του 1941 τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής εκτέλεσαν μαζικά 250 Κερδυλιώτες.

7. το διεθνές μονοπάτι 04, που διασχίζει την περιοχή.

Υπάρχουσες Δομές ανάδειξης της ιστορικότητας της περιοχής είναι μόνο το Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο εκτίθενται ευρήματα των ανασκαφών.

Άμεσες προτεραιότητες δομών:

Η κατάθεση των προτεραιοτήτων δεν τίθενται αξιολογικά , αλλά όλες θεωρούνται αναγκαίες.

1. Η ίδρυση Ιστορικού Μουσείου στα Μαρτυρικά Κερδύλια προκειμένου να καταθέσουν οι εναπομείναντες του Μαρτυρίου, οι συγγενείς, αλλά και οι απόγονοι ό,τι τους απέμεινε: κειμήλια, μνήμες και μαρτυρίες.

2. Η δημιουργία ενός κέντρου πληροφόρησης για την περιοχή. Οι ιστορικές οικολογικές και πολλές άλλες μορφωτικές πληροφορίες για την Αμφίπολη, και την ευρύτερη περιοχή του Στρυμονικού κόλπου παρέχονται στο κέντρο πληροφόρησης της Ασπροβάλτας.

3. Διεκδίκηση για χρηματοδότηση και επέκταση των ανασκαφών σε όλο τον αρχαιολογικό χώρο Αμφίπολης. Οργάνωση αρχαιολογικών πάρκων Αμφίπολης και Αργίλου (ήδη υπάρχει ως πρότυπο οργάνωσης το αρχαιολογικό πάρκο του Δίου). Η οργάνωση επισκεψιμότητας των αρχαιολογικών χώρων ως πάρκων προφανώς θα σχεδιαστεί σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία, επειδή ταυτόχρονα θα σχεδιάζονται και θα υλοποιούνται ανασκαφικές εργασίες. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για διεκδίκηση ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου. Παρά τις επιφυλάξεις πολλών αρχαιολόγων ως χώρος τα αρχαία θέατρα αποτελούν την ιστορική –διαχρονική σύνδεση και μπορούν να αποτελέσουν μνημεία και σύγχρονης πολιτιστικής έκφρασης και δημιουργίας.

4 Η εύκολη προσβασιμότητα των επισκεπτών σε όλο των αρχαιολογικό χώρο επιβάλλει την οργάνωση οδικών δομών: Α) ανισόπεδοι κόμβοι στις κοινότητες Μεσολακκιάς και Αμφίπολης. Β) άλλα έργα ήπιας πεζής πρόσβασης στα ήδη ανασκαφέντα μνημεία του αρχαιολογικού και ιστορικού χώρου με σεβασμό στην οικολογία του περιβάλλοντος (χάραξη μονοπατιών με νερό και παγκάκια ανάπαυλας κλπ).

5. Σχεδιασμός μελέτης για αξιοποίηση του λιμανιού της Αμφίπολης, που βρίσκεται στο Δέλτα του Στρυμόνα. Ο σχεδιασμός και η πραγματοποίηση δομών για μικρές πλωτές (ποτάμιες) μετακινήσεις -για ανάδειξη του υδροβιοτόπου σε συνδυασμό με τις παρόχθιες αρχαιότητες- μπορεί να αποτελέσει μια προκλητική πρόταση.

6.  Επέκταση του Μουσείου Αμφίπολης σε συνδυασμό με το διορισμό υπαλλήλων φύλαξης όλων μνημείων προκειμένου να υπάρχει η απρόσκοπτη επισκεψιμότητα όλες τις εποχές..

7. Λόγω της σημαντικότητας του τύμβου Καστά θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα διαμόρφωσής του σε χώρο επισκεψιμότητας κατά το πρότυπο των Τάφων της Βεργίνας.

Όλα αυτά μας θέτουν μπροστά στο ζήτημα μιας σοβαρής ολιστικής πολιτικής παρέμβασης για το τόπο, η οποία θα συμπεριλάβει: 1. τις επιστημονικές διαστάσεις, όπως αυτές αναδεικνύονται από τις αρχαιολογικές έρευνες. 2. τις μορφωτικές -εκπαιδευτικές διαστάσεις όπως αυτές διαμορφώνονται από τις απαιτήσεις των επισκεπτών. 3. τις οικονομικές διαστάσεις με δομές εξυπηρέτησης και παροχής υπηρεσιών των επισκεπτών/τριών.

Η μέχρι τώρα πρόταση της πολιτείας (από τοπικές, περιφερειακές και κυβερνητικές αρχές) δεν έχει μια συγκεκριμένη οπτική για τον τόπο και εστιάζεται στην πρόσκαιρη επιφανειακή- επικοινωνιακή προσέγγιση χωρίς μια σοβαρή μελέτη για την περιοχή. Με άλλα λόγια απαιτείται το πλαίσιο αυτής της πρότασης να διαμορφωθεί ως μια ολιστική οικονομοτεχνική μελέτη. Σ’ αυτήν εκτός του γεγονότος της καταγραφής των υπαρχουσών δομών θα προκύψει αναγκαστικά η δημιουργία νέων ή η επέκταση και συμπλήρωση των υπαρχουσών. Ταυτόχρονα θα τεθούν αναγκαιότητες θέσεων εργασίας τόσο κατά τη δημιουργία των δομών όσο και κατά την λειτουργία τους ως δίκτυα παροχής υπηρεσιών.

1. Για μεν το ιστορικό Μουσείο των Κερδυλίων το ανεκμετάλλευτο κτίριο του αναψυκτηρίου της κοινότητας Κερδυλίων (έργο το οποίο τίθεται υπό κατασκευή σε κάθε προεκλογική περίοδο τα τελευταία 15 χρόνια). Υπάρχει πλούσιο ζωγραφικό, φωτογραφικό υλικό, υλικό μαρτυριών και ηλεκτρονικό που αφορά το Ολοκαύτωμα των Κερδυλίων, το οποίο βρίσκεται στην Κοινότητα των Κερδυλίων και σε σπίτια Κερδυλιωτών. Επιθυμία όλων αυτών εδώ και δεκαετίες είναι να ιδρυθεί ένα πρότυπο ιστορικό μουσείο, για να αποτελεί το Ολοκαύτωμα των Κερδυλίων μαρτυρία στις μελλοντικές γενιές. Ένα τέτοιο μουσείο είναι η ζωντανή παρακαταθήκη της συνειδητοποίησης της Δημοκρατίας.

2. Όσον αφορά την ίδρυση και λειτουργία Κέντρου πληροφόρησης για την περιοχή: Το ανενεργό κτίριο του δημοτικού σχολείου Μεσολακκιάς παρέχει δυνατότητες αξιοποίησής του. Η συνεργασία του δήμου, της περιφερειακής αυτοδιοίκησης με την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση Σερρών μπορεί άμεσα να το θέσει σε λειτουργία. Το Κέντρο πληροφόρησης κρίνεται αναγκαίο να λειτουργεί με εξειδικευμένο προσωπικό που έχει άμεση εμπειρία στις μορφωτικές διαδικασίες (επιστήμονες –εκπαιδευτικοί, όπως στα Κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης). Η απόσπαση εκπαιδευτικών στο κέντρο ενημέρωσης είναι εφικτή μέσα από υπάρχουσες διαδικασίες του υπουργείου παιδείας: Δάσκαλοι, φιλόλογοι, βιολόγοι και γυμναστές και άλλες ειδικότητες εκπαιδευτικών, που θέλουν να αποσπαστούν στο Κέντρο, θα μπορούσαν για παράδειγμα να αποτελέσουν τη βάση του προσωπικού του κέντρου πληροφόρησης. Το Κέντρο με αυτούς τους υπαλλήλους μπορεί σε σύντομο χρονικό διάστημα να οργανώσει το υλικό ενημέρωσης: Υλικό ενημέρωσης (ιστορία: αρχαίας Αμφίπολης, αρχαίας Αργίλου, Ολοκαυτώματος των Κερδυλίων καθώς και της ευρύτερης περιοχής) έντυπο και ηλεκτρονικό θα μπορούσε να διατεθεί από τον πλούτο του έντυπου υλικού αρχαιολογικού μουσείου της Αμφίπολης και του Υπουργείου Πολιτισμού για την αρχαία Αμφίπολη και την Άργιλο καθώς και για τις Βραχογραφίες του Παγγαίου. Ταυτόχρονα υπάρχει υλικό συνεντεύξεων (έντυπο και ηλεκτρονικό) των επιστημόνων αρχαιολόγων. Όλο αυτό μπορεί να ταξινομηθεί και να αξιοποιηθεί πληροφοριακά εκπαιδευτικά και μορφωτικά. Για την πανίδα και χλωρίδα του δέλτα του Στρυμόνα υπάρχουν μελέτες και καταγραφές από τα τμήματα βιολογίας και γεωπονο-δασολογίας του ΑΠΘ. Επιπλέον υπάρχουν μελέτες και για τη θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα του Στρυμονικού κόλπου. Όλο αυτό το υλικό είναι δημοσιευμένο και στη διάθεση του κάθε ενδιαφερόμενου φορέα.

Το Κέντρο σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες και συλλόγους θα αναδεικνύει τη σημερινή ζωή (καλλιέργειες, οικονομικές δυνατότητες, προοπτικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις). Προφανώς και οι προτάσεις θα συνοδεύονται με πληροφορίες για σίτιση και φιλοξενία στην περιοχή.

Για την περίπτωση του Δέλτα από την παλιά γέφυρα του Στρυμόνα ως τις εκβολές δεν χρειάζεται να γίνουν οδικές παρεμβάσεις για να αποφευχθεί η όποια οικολογική διατάραξη. Το Κέντρο Πληροφόρησης θα οργανώσει και θα τοπογραφήσει πορείες πεζών ποδηλάτων ή οχημάτων με δείκτες πληροφόρησης και δείκτες για χαμηλή ταχύτητα.

Προφανώς η όποια χάραξη πορειών (μονοπατιών) σε συνδυασμό με το μονοπάτι 04, [που διασχίζει τις κοινότητες Κερδυλίων, Αμφίπολης Μεσολακκιάς (και του παλιού χωριού Μεσοαλακκιάς -Λακκοβήκια)] αποτελούν λειτουργική και σημαντική πρόταση σε ένα εναλλακτικό αναπτυξιακό μοντέλο χωρίς σημαντικό κόστος διαμόρφωσης.

Η ίδρυση και λειτουργία του Κέντρου Πληροφόρησης κρίνεται άμεση, ώστε από το πρώτο εξάμηνο του 2015 να είναι σε θέση να δέχεται και να κατευθύνει τους πρώτους επισκέπτες που θα είναι οι μαθητές/τριες των σχολείων της περιοχής και το καλοκαίρι του 2015 τα ΚΑΠΗ. Η σχετική εμπειρία που θα αποκτήσει το προσωπικό του Κέντρου θα θέσει τις βάσεις για την παροχή των υπηρεσιών, που θα προσφέρει, σε μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης.

Εν κατακλείδι

Η περιοχή παρέχει μια σπάνια δυνατότητα: συνδυάζει πλούσια ιστορικότητα σε συνδυασμό με την πλούσια οικολογική διάσταση του υδροβιοτόπου των εκβολών του Στρυμόνα και δυο βουνά. Αυτός ο πλούτος μένει ανεκμετάλλευτος για χρόνια και επιπλέον επισκιάζεται από την αδιαφορία της πολιτείας.

Πιο συγκεκριμένα: η διαμόρφωση μιας εναλλακτικής πρότασης θα αναδείξει την περιοχή αυτή ως χώρο όχι μόνο μαζικού τουρισμού αλλά και εναλλακτικού καθώς και εξειδικευμένου επιστημονικού καθ’ όλη την περίοδο του έτους. Το παράδειγμα του περίβολου του τύμβου, έργο του Δεινοκράτη, που χαρακτηρίζεται τέλειος κύκλος είναι πρόκληση για τα εκατομμύρια των μηχανικών και μαθηματικών.

Επανεξετάζοντας κάτω από μια άλλη λογική την περιοχή, από τη λογική να «σας κάνουμε μετόχους και διεκδικητές της εναλλακτικής προσέγγισης και των εναλλακτικών δυνατοτήτων, που έχει ο τόπος μας», μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα πρώτο υλικό για μια μελλοντική ανάπτυξή του. Αυτή η προσέγγιση βασίζεται σε πλαίσια σεβασμού της φύσης και της ιστορίας του ίδιου του τόπου μας. Με αυτό το σύνθημα, που παρουσίασε μια ομάδα παιδιών στο Γυμνάσιο Παλαιοκώμης σε ειδική εκδήλωση στο πλαίσιο  της αδελφοποίησης του δήμου Αμφίπολης με το Δήμο Σάβα της Ν. Ιταλίας το καλοκαίρι του 2003, έθεσα από τότε δημοσίως τις διαστάσεις της πρότασης. Τίτλος της τότε παρουσίασης ήταν «Μονοπάτια του τόπου μας στο Χρόνο».

Η πρόταση απαιτεί πολιτική βούληση προκειμένου να μελετηθεί οικονομοτεχνικά ολικά, για να έχει άμεσα, αλλά και στο μέλλον θετικά αποτελέσματα όχι μόνο για τους κατοίκους του Δήμου Αμφίπολης αλλά και όλης της ευρύτερης περιοχής, που εκτείνεται ως τις Σέρρες, τη Δράμα και τις παραλίες Ασπροβάλτας –Καβάλας..

Αυτή η εναλλακτική πρόταση προφανώς δεν περιορίζεται μόνο στο περιβάλλον (ιστορικό, αρχαιολογικό και φυσικό), αλλά και στον άνθρωπο. Στον άνθρωπο που μένει στον τόπο, αλλά και στον άνθρωπο που επισκέπτεται τον τόπο. Στόχος μιας τέτοιας προσέγγισης δεν είναι η εκμετάλλευση των επισκεπτών- ανθρώπων, αλλά ο σεβασμός τους και περισσότερο ο σεβασμός του πλούτου -υλικού και ανθρώπινου- που θα φέρουν στην περιοχή μας. Γι’ αυτό η πρότασή μας θα απευθύνεται μέσω του Κέντρου Πληροφόρησης σε πλαίσια ανθρώπινα.

Το όψιμο τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο «μιντιακό» ενδιαφέρον για τον Τύμβο Καστά, την ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Αμφίπολης, καθώς και για τους σύγχρονους πολίτες αυτού του τόπου υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθεί εργαλείο κοινωνικού και πολιτικού αποπροσανατολισμού από τα σύγχρονα οικονομικά νομοθετήματα και μέτρα, που ψηφίζονται κατακαλόκαιρο. Αν δεν τεθούν και άλλες προτάσεις σαν κι αυτή, τότε το όψιμο ενδιαφέρον για τις αρχαιολογικές ανασκαφές και τον πολιτισμό πρέπει να αξιολογηθεί ως ψευδεπίγραφο τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι οι υπάλληλοι της αρχαιολογικής υπηρεσίας προ διμήνου απεργούσαν με μόνο αίτημα τη στελέχωσή της για την καλύτερη οργάνωσή της με συντηρητές, φύλακες και αρχαιολόγους.

Η πρόταση είναι ταυτόχρονα μια πολιτισμική πρόταση και η παρουσίασή της είναι μια πρώτη κατάθεση και τίθεται σε δημόσια διαβούλευση. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εξειδικευτεί περισσότερο (ήδη κατέθεσα μια πρώτη ανάλυση για το Μουσείο Κερδυλίων και το Κέντρο Πληροφόρησης). Είναι λοιπόν μια πολιτισμική πρόταση με κέντρο τον άνθρωπο, όπου πολιτισμός δεν θα είναι μόνο το τι κρύβει ο τύμβος Καστά, αλλά τι δημιουργούμε εμείς για την ανάδειξη αυτού του τόπου. Ο πιο σημαντικός πολιτισμός δημιουργείται τοπικά. Αν μπορείς να δεις τον τόπο σου, να διαβάσεις την ιστορία του, να οραματιστείς το μέλλον του, τότε σίγουρα μπορείς να διασφαλίσεις το παγκόσμιο μέλλον του. Αυτή τη στιγμή δημιουργούνται οι συνθήκες αυτής της προοπτικής.

Την πρόταση την καταθέτω πρώτα-πρώτα, επειδή αγαπώ και σέβομαι τον τόπο μου (κατάγομαι από τη Μεσολακκιά του δήμου Αμφίπολης). Επιπλέον ως ενεργός πολίτης της χώρας (στο πλαίσιο της ηθικής υποχρέωσης της συμμετοχής, που πηγάζει από τις καθημερινές δημοκρατικές διαδικασίες) επιβάλλεται να θέσω την παρουσία μου στη διάθεση της τοπικής κοινωνίας με την κατάθεση προτάσεων. Θέλω να πιστεύω πως η πρόταση θα προκαλέσει  συζήτηση, αμφισβήτηση και διατύπωση και άλλων προτάσεων. Με άλλα λόγια φιλοδοξώ ότι θα προκαλέσει  διαβούλευση, για να μπορέσει ο τόπος να βρει και να χαράξει τη δικιά του νέα προκλητική πορεία στο χρόνο και στην παγκόσμια πλέον προοπτική, που ανοίγεται μπροστά του.